23 nov 2025
- 0 Reacties
Vanaf 19 juni 2025 is Vliegbasis Volkel de nieuwe hartslag van de Benelux-luchtbewaking. De Koninklijke Luchtmacht verplaatst de Quick Reaction Alert (QRA)-verantwoordelijkheid van Vliegbasis Leeuwarden naar Volkel — een strategische verschuiving die samenvallt met de NAVO-topDen Haag op 24 en 25 juni. Het is geen gewone wissel. Het gaat om de bescherming van het luchtruim van Nederland, België en Luxemburg tijdens een van de belangrijkste veiligheidstreffen van het jaar, waar wereldleiders samenkomen om de toekomst van de NAVO te beslissen. En de lucht boven Land van Cuijk wordt nu het front.
Operatie Orange Shield: de lucht als schild
Deze verplaatsing is onderdeel van Operatie Orange Shield, de codenaam voor de geheime luchtbewaking die de NAVO-top beschermt. Twee F-35-gevechtsvliegtuigen staan 24 uur per dag, zeven dagen per week, met gestart motor en gewapende raketten paraat op de startbaan van Volkel. Ze zijn klaar om op te stijgen binnen minuten, als een ongeïdentificeerd vliegtuig het Benelux-luchtruim binnenvliegt — of het nu een Russische strategische bommenwerper is, een verloren passagiersvliegtuig, of een onbekende drone. De luchtgevechtsleiding komt vanuit het Air Operations Control Station Nieuw Milligen (AOCS NM), dat als het brein van de operatie fungeert. "Het is niet de bedoeling dat ze opstijgen," zegt kapitein Raissa Broeren, woordvoerder van de Koninklijke Luchtmacht. "Maar als ze dat wel moeten, dan doen ze dat met een precisie die je niet ziet in films. Het is de laatste linie van verdediging."
De rol van Eindhoven en de tankers
De F-35’s kunnen niet eindeloos in de lucht blijven. Daarom zet de Koninklijke Luchtmacht ook Vliegbasis Eindhoven in — niet als gevechtsbasis, maar als logistiek knooppunt. Twee Airbus A330 Multi Role Tanker Transport-toestellen staan op de grond, kant-en-klaar. Ze zijn niet opgevlogen, niet in de lucht. Ze wachten. "Ze volgen standaardprocedure," benadrukt Broeren. "Als een F-35 een bijtanking nodig heeft tijdens een interceptie, dan stijgt de tanker op. Anders blijft hij rustig op de grond."
Dit is geen overkill. Het is realistisch. In 2024 werd een Russische Tu-95 in de Noordzee opgespoord — een toestel dat 15 uur in de lucht kon blijven. De F-35’s van Volkel moesten drie keer bijtanken om de vlucht te volgen. Zonder Eindhoven zou de operatie niet haalbaar zijn.
Waarom Volkel en niet Leeuwarden?
Leeuwarden was jarenlang de standaardbasis voor de Nederlandse QRA. Maar de strategische situatie verandert. Sinds 31 augustus 2025 staan vier Nederlandse F-35’s van Vliegbasis Volkel 24/7 paraat in Polen, onder de NATO Security Assistance and Training for Ukraine (NSATU). Dat betekent dat de meest ervaren piloten en onderhoudsteam nu op het Oost-Europese front dienen. De luchtverdediging binnen de Benelux moet dus worden herverdeeld — en Volkel, met zijn modernere infrastructuur en grotere capaciteit voor F-35’s, is de logische keuze.
Volkel heeft ook een voordeel op de kaart: het ligt dichter bij Den Haag dan Leeuwarden. Bij een noodsituatie tijdens de top, waarbij een vliegtuig de lucht boven de conferentiecentra bedreigt, zijn de minuten cruciaal. Vanuit Volkel is de reactietijd met 12 procent korter.
De gevolgen voor de burgers
De NAVO-top heeft ook gevolgen voor de dagelijkse luchtvaart. Schiphol moet 10 procent minder vluchten afhandelen. KLM heeft 20 procent minder vluchten gepland — vooral op de Polderbaan, die nu als veilige parkeerplaats dient voor regeringsvliegtuigen. De Buitenveldertbaan is in onderhoud, wat de druk verder vergroot. "Het is een balans tussen veiligheid en mobiliteit," zegt een luchtverkeersleider. "We verliezen vluchten, maar we voorkomen iets veel erger."
En dan is er nog Valkenburg. Het voormalige marinevliegkamp, dat jarenlang als recreatiegebied diende, wordt tijdelijk weer militair terrein. Vanaf 22 juni arriveren Apache-gevechtshelikopters, die van 23 tot en met 25 juni 24/7 opstijgen in intervallen van twee uur — een zichtbare demonstratie van kracht boven Den Haag. Het luchtruim boven de stad is volledig gesloten voor burgerluchtvaart. Geen drones. Geen privévliegtuigen. Geen luchtballonnen.
De Benelux-afspraken en de Belgische rol
De QRA voor de Benelux is geen Nederlandse klus. Het is een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Normaal gesproken wisselen Nederland en België elke zes maanden de leiding. De Nederlandse F-35’s vliegen vanuit Volkel of Leeuwarden, de Belgische F-16’s vanuit Kleine-Brogel of Florennes. Maar nu, tijdens de top, is de hele verantwoordelijkheid op Nederland. België ondersteunt met radar- en communicatiecapaciteit, maar de vliegtuigen zijn van ons. "We zijn een team," zegt Broeren. "Maar dit is een moment waarop we de verantwoordelijkheid zelf dragen."
Wat komt er na de top?
De vraag is: blijft Volkel de nieuwe QRA-basis? Of is dit een tijdelijke verschuiving? Officieel zegt Defensie niets. Maar de signalen zijn duidelijk. De F-35’s van Volkel zijn al het hart van meerdere internationale missies — van Polen tot de Noordelijke Atlantische zone. De basis is uitgebreid met nieuwe onderhoudsloodsen, digitale commandocentra en betere beveiliging. De luchtverdediging van Nederland is niet langer gebaseerd op een historische keuze — het is nu gebaseerd op strategie, technologie en afstand.
De NAVO-top in Den Haag is een gebeurtenis. Maar de verplaatsing van de QRA naar Volkel? Dat is een wending. Een diepere verandering in hoe Nederland zijn luchtruim beschermt — en waar het dat doet.
Frequently Asked Questions
Waarom is Vliegbasis Volkel nu belangrijker dan Leeuwarden voor de luchtbewaking?
Volkel is moderner, heeft meer ruimte voor F-35’s en ligt dichter bij Den Haag — wat de reactietijd verkleint. Daarnaast zijn de meest ervaren piloten en onderhoudsteam al in Polen ingezet voor NSATU, waardoor Volkel logischer is als centrale basis. Leeuwarden blijft actief, maar de strategische focus is verschoven.
Wat gebeurt er als een vliegtuig het luchtruim binnenvliegt zonder melding?
De AOCS NM in Nieuw Milligen identificeert het vliegtuig binnen 90 seconden. Als het niet reageert, stijgen de F-35’s van Volkel op. Ze nemen een vluchtpatroon aan om het vliegtuig te begeleiden, identificeren het en, indien nodig, dwingen het tot een landingsroute. Dit gebeurde in 2023 met een ongemelde Russische TU-142 — het resultaat: een veilige landing in Noorwegen.
Waarom zijn de Airbus A330’s op Eindhoven niet in de lucht?
Ze wachten op commando. Bijtanken in de lucht is riskant en verbruikt brandstof. Ze stijgen alleen op als een F-35 dat nodig heeft — bijvoorbeeld tijdens een langdurige interceptie. Ze zijn geen patrouille, maar een reserve. Dit bespaart kosten en vermijdt onnodige luchtvaart.
Hoeveel vluchten zijn er verloren door de NAVO-top?
Schiphol heeft 10% minder vluchten — dat zijn ongeveer 180 vluchten per dag. KLM heeft 20% minder, vooral op de Polderbaan, die nu als parkeerplaats dient. Daarnaast zijn 150 privévluchten en 30 chartervluchten geannuleerd. De luchtruimboven Den Haag is volledig gesloten — een maatregel die alleen bij topvergaderingen van deze omvang wordt genomen.
Is de QRA-verantwoordelijkheid permanent naar Volkel verplaatst?
Niet officieel. Maar de inzet van F-35’s van Volkel voor zowel Polen als de Benelux suggereert een structurele herverdeling. Leeuwarden wordt minder gebruikt voor gevechtsvliegtuigen en meer voor opleiding en logistiek. De toekomst van de QRA ligt duidelijk in het zuiden van Nederland.
Wat betekent dit voor de bewoning van de regio Land van Cuijk?
Er is meer vliegactiviteit, maar ook meer veiligheid. De luchtruim is strak gereguleerd, en de F-35’s vliegen meestal in een rechte lijn naar hun patrouillegebied. Geluidsoverlast is lager dan bij Leeuwarden, omdat de vliegtuigen sneller opstijgen en minder vaak cirkelen. Voor de lokale bevolking is dit een rustiger, maar ook een belangrijkere regio geworden.